-
1 хорошенький
-ая; -ое1) сөйкемле генә, чибәр генә, сылу гына2) ирон. начар, шәп түгел• -
2 нечистый
-ая; -ое1) керле2) пычрак, шапшак, шакшы, нәҗес3) ( с примесью) катнаш, саф булмаган, саф түгел; ( о воздухе) тынчу, тынчыган; ( о цвете) тонык, ( о коже) бетчәле, сыткылы; ( нечистокровный) саф токымлы булмаган, саф нәселле булмаган, саф канлы булмаган4) ( о произношении) бик үк саф (дөрес) булмаган5) разг. ( неточно выполненный) пөхтә булмаган, җиренә җиткереп эшләнмәгән, начар6) перен. алдаулы, алдауга корылган•- на руку нечистый
- нечистый дух
- нечистая сила -
3 ничто
1. мест.ни один, никакой предметбер нәмә лә, бер ни ҙә, һис нәмә, һис бер нәмә, һис ни2. мест. в знач. сущ.; с; нескл. ничтобер кем дә түгел, бер нәмә лә түгелон по сравнению с другими ничто — ул, башҡалар менән сағыштырғанда, бер кем дә түгел
ничего не стоит — бер ни түгел, бик анһат
из ничего (сделать, получить и т.п.) — юҡтан бар итеү
ни во что не ставить (считать) — бер кем менән иҫәпләшмәү, бер кемде һанламау, (ихтирам итмәү)
ни за что — бөтөнләй, бер ҡасан да, һис тә
ни с чем уйти (остаться, вернуться и т.п.) — буш (бер ниһеҙ) китеү (ҡалыу, ҡайтыу һ.б.)
-
4 непреднамеренность
жалдан уйлап (ниәтләп) эшләнмәгәнлек, алдан уйланмай эшләнгәнлек (эшләнгән булыу), юрамал түгел -
5 дело
с1) эш2) ( кого-чего) эш, бурыч3) эш, шөгыль, йомыш4) вакыйга, хәл, эш5) мәсьәлә, эш6) хәл, эшдела как сажа бела погов. — эшләр хөрти, хәлләр шәптән түгел
7) эш, дело•- виданное ли дело
- вот это дело!
- в чём дело?
- гиблое дело
- говорить дело
- дело вкуса
- дело делать
- дело дошло до...
- дело доходит до...
- дело житейское
- дело за...
- дело идет о...
- дело мастера боится
- дело привычки
- дело с концом
- и делу конец
- делу конец
- дело случая
- дело стало
- другое дело
- иное дело
- есть такое дело!
- за дело
- идти в дело
- пойти в дело
- известное дело
- к делу!
- на деле
- на самом деле
- не у дел
- ну и дела!
- пустить в дело
- употребить в дело
- это дело десятое -
6 что
I мест.1) вопр. нәрсә, ни2) вопр.; в знач. сказ. ( в каком положении) нихәл, ничек, ни хәлдә3) вопр.; в знач. нареч. ( почему) ник, нигә, нәрсәгәя не поеду. - Что так? — мин бармыйм. - Ник алай?
4) вопр. ( сколько) күпме, ни хак, ни5) ( при выражении сомнения) ни6) неопр.; разг. ( что-нибудь) берәр нәрсә булса, нәрсә дә булса7) ( всё без исключения) бөтен, ниләртут есть всё, что угодно — анда ниләр кирәк - бөтенесе бар
8) относ. ( который) кайсы ки;...гандом, что стоит на углу — почмакта торган йорт
•- а что?- ни к чему
- ни за что
- ни за что, ни про что
- ни с чем
- при чём?
- с чего?
- что до меня
- что касается меня
- что и говорить
- что ли
- что ты!
- что было сил
- что есть духу II союз1) изъясн. дип,...ки;...га,...ганын,...ган, икәнен;...гадосадно, что ты опоздал — синең соңга калуың үкенечле
такой тяжёлый, что не поднять — шул кадәр авыр ки, күтәрерлек тә түгел
я надеюсь, что вы не откажете — сез баш тартмассыз дип ышанам
он счастлив, что видит тебя — сине күрүгә ул шат
2) (с частицей "ни" и без неё) һәр... саен, саенчто ни день, растёт движение за мир — тынычлык өчен көрәш көн саен көчәя бара
что ни взмах, то готова копна — җилпенгән саен чүмәлә әзер
3) разд....мы, әллә...мы; ни,...ничто ты пойдешь, что я - все равно — син барасыңмы, минме - барыбер
-
7 много
1. нареч.күп2. нареч. в знач. числ.күп3. при сравн. прил. в знач. гораздо, значительнокүпкә, күп тапҡырғамного-много — иң күбендә, күп тигәндә
ни много ни мало — күп тә түгел, әҙ ҙә түгел
байтаҡ; много воды утекло — күп(ме) ғүмер үтте, күп(ме) һыу аҡты
много соли съесть с кем — оҙаҡ ваҡыт бергә йәшәү, йыш аралашыу
-
8 нерабочий
-ая; -ее1) эшче булмаган; эшчеләрдән түгел3) эшләми торган, эштән буш; ял...ынерабочее время — эштән буш вакыт,
нерабочее настроение — эшлисе килмәү, эшләргә теләк булмау
-
9 положение хуже губернаторского
шутл. эшләр шәптән түгел, эшләр хөрти, бик мөшкел, хәл бик начар -
10 а
I1. союз противит.употребляется для соединения противопоставляемых предложений или членов предложенияә, киреһенсә; ләкин, әммә-ләкин, -ға/-гә ҡарамаҫтан (ҡарамай, ҡарамайынса)я вернулся домой, а он остался — мин өйгә ҡайттым, ә ул ҡалды
я зайду к вам не сегодня, а завтра — мин һеҙгә бөгөн түгел, ә иртәгә инеп сығырмын
до начала сеанса осталось пять минут, а людей в зал не пускают — сеанс башланырға биш минут ҡалған, ләкин халыҡты залға индермәйҙәр
он учится в вузе, а вот ты не сумел — ул юғары уҡыу йортонда уҡый, ә бына һин булдыра алманың
он человек простой, а ведь имеет вес в обществе — ул ябай кеше, ә шулай ҙа йәмғиәттә абруйы бар
2. союз присоед.-усил.в соединении с вопросительными местоимениями или местоимёнными наречиями `конечно`, `безусловно так`әлбиттә, фәҡәт шулайи пришёл?! – А то как же! — килгәнме?! – Элбиттә!
а (не) то — юғиһә, бүтәнсә булһа
иди своей дорогой, а не то получишь от меня — юлыңда бул, юғиһә кәрәгеңде алырһың
3. союз противит. уступуказывает на уступительный характер противопоставления предложений или их членов(ә) шулай булһа ла, (ә) шулай ҙа, тик, барыбер, да/дәможете остаться при своём мнении, а всё-таки я прав — үҙ фекерегеҙҙә ҡалығыҙ, ә мин барыбер хаҡлымын
4. союзсопоставитсоединяя предложения, служит сопоставлению их главных или второстепенных членов, а так же служит сопоставлению одновременных событий и действийә, шул ваҡытта, шул саҡта, -ға/-ғә килгәндә; шул (ике) аралаотец ушёл, а сын продолжал стоять — атаһы китеп барҙы, ә улы тора бирҙе
отец развёл костёр, а дети пошли за ягодами — аталары ут яғып ебәрҙе, ә балалар еләккә китте
5. союз присоед.употребляется для присоединения предложений или членов предложенийәвдоль плетня в один ряд посажена смородина, а далее растёт какое-то дерево — ситән буйлап бер рәт ҡарағат ултыртылған, ә унан ары ниндәйҙер ағас үҫеп ултыра
сначала мы посетили выставку, а затем музей — башта күргәҙмәлә, ә һуңынан музейҙа булдыҡ
6. союз присоед.в сочетании со словами `значит`, `потому`, `следовательно`, `стало быть` и т.п. присоединяет предложения или члены предложения, в которых содержится вывод, заключение из сказанного ранеешуға күрә, тимәк, шунлыҡтанего пока никто толком не знает, а потому о нём ничего не говорят — уны әлегә бер кем йүнләп белмәй, шуға күрә уның тураһында бер нәмә әйтмәйҙәр ҙә
7. союз присоед.в сочетании с местоимением `всё` присоединяет предложения или члены предложения, указывающие на причину высказанного ранееә барыһы (бөтәһе, һәммәһе)откололся я от своих друзей, а всё из-за тебя — дуҫтарымдан айырылдым мин, ә барыһы һинең арҡала
8. союз присоед.в сочетании со словами `кстати`, `впрочем` и т.п. употребляется для передачи внезапности изменения мыслиәйткәндәй, ә шулай ҙаон ещё не приехал. А кстати, ты не забыл прихватить с собой документы? — ул әле ҡайтып етмәне. Эйткәндәй, һин үҙең менән документтарыңды алырға онотманыңмы?
9. союз присоед.-усил.употребляется в начале вопросительных и восклицательных предложений для усиления выразительности (часто в сочетании с местоимениями и наречиями `как`, `какой`, `сколько`)әа сколько я терпел – уму непостижимо! — ә мин күпме түҙҙем – аҡылға һыймаҫлыҡ!
10. союз присоед.-усил.в начале ответов на вопросы придаёт большую выразительность ответу, выделяя то или иное словоә, (йә) булмаһа, юғиһә, юҡһакак ты сказал? – а никак! — нимә тинең? – ә бер нисек тә!
а не то сходил бы в магазин — булмаһа, магазинға барыр инең
спеши, а то опоздаешь — ашығыңҡыра, юҡһа һуңларһың
сходите туда сами, а то пошлите кого-нибудь — унда һеҙ үҙегеҙ барығыҙ, йә булмаһа берәйһен ебәрегеҙ
II1. частица вопросит.как отклик на обращение или при переспрашивании нерасслышанногоәа? Ничего ведь не слышу, говори отчётливей — ә? Бер нәмә лә ишетмәйем бит, асығыраҡ һөйлә
2. частица вопросит.после предложений, требующих ответа, подтверждения и т.п., выражает побуждение к ответу или к действиюә, эйемечто ты натворил, а? — нимә эшләнең һин, ә?
3. частица вопросит.в вопросах и восклицаниях выражает сильное удивление, восхищение или возмущениеәвот парень, а! — егете лә егете бит, ә!
кого осрамили ведь, а?! — кемде хур иттеләр бит, ә?!
4. частица побудит.употребляется при повторном обращении к кому-л. для привлечения вниманияәсмотри-ка, что он делает, а? — ҡара әле, нимә эшләй ул, ә?
1. межд.выражает припоминание, догадку, удивлениеә, ә-әа-а, это ты? — ә-ә, был һинме ни?
а, вот как! — ә, бына нисек!
2. межд.выражает узнавание (при встрече с кем-л.)ә, ә-ә, әһәа, вот куда вы спрятались! — әһә, бына ҡайҙа йәшенгәнһегеҙ икән!
3. межд.выражает удовольствие, радость (при виде кого-чего-л.)ә, уйа, мамочка! Как я рад тебя видеть! — уй, әсәкәйем! Һине күреүемә шундай шатмын!
4. межд.выражает досаду, негодование, угрозу, злорадствоә, әһәа, вы ещё сопротивляетесь! — әһә, һеҙ ҡаршылашаһығыҙмы әле!
5. межд.выражает решимостьэйа! Была не была — эй! Булды ни ҙә, булманы ни
6. межд.выражает ужас, отчаяние, боль и т.п.уйа-а-а, не трогайте меня, ради бога! — уй, алла хаҡы өсөн, миңә теймәгеҙ!
-
11 без
1. предлог с род. п.при указании на недостаток, отсутствие кого-чего-л.-һыҙ/-һеҙ2. предлог с род. п.в отсутствие кого-л.-дан/-дән башҡа, юғында, юҡ саҡта3. предлог с род. п.при словах, обозначающих количество или меру, указывает на недостающее до полной меры количество-дан/-дәнбез исключения — береһе лә ҡалмай, тулыһынса, бөтөнләй
без оглядки — артына ҡарамайынса, алдын-артын ҡарамай
без умолку — туҡтауһыҙ, туҡтамайынса, өҙлөкһөҙ
-
12 добро
I1. сяҡшылыҡ, изгелек, игелекжелать добра кому-л. — изгелек теләү
2. с собир.; разг.байлыҡ, мал-мөлкәт3. с разг., ирон.юҡ-бар, эшкинмәгән нәмәдобро пожаловать — рәхим итегеҙ, хуш килдегеҙ
IIчастица; прост., уст. в знач. `пусть будет так`ярай, яҡшы, һәйбәтдобро, сделаем по-вашему — ярай, һеҙҙеңсә эшләйек
-
13 нечистый
1. прил.керле, бысраҡ2. прил. с примесьюсаф (таҙа) түгел, ҡатнаш, сүпле, тоноҡ, саф тоҡомло булмаған3. прил.таҙа (аныҡ) булмаған4. прил. разг.выполненный недостаточно тщательноеренә еткереп эшләнмәгән, насар5. прил. перен.нечестныйалдаҡ, алдауға (хәйләгә) ҡоролғаннечистый дух; нечистая сила — ен, бәрей, шайтан
нечистый на руку — ҡулы кәкре (уғры, бур)
-
14 отказаться
1. сов.от чего и с неопр.ризалашмау, теләмәү2. сов.не принять, отвергнутьбаш тартыу, кире ҡағыу, ҡабул итмәү, кире ҡайтыу (ҡайтауыллау), кире уйлау, дүнеү3. сов. с неопр.перестать действовать — о частях тела, органах чувств и т.п.
йөрөмәй (күрмәй, туҡтай, сыҡмай, эшләмәй) башлау4. сов. с неопр.эшләмәй башлау, туҡтау, ватылыу, боҙолоуне откажусь (не отказался бы) — ҡаршы түгел, әҙермен, баш тартмайым
-
15 свой
1. мест.своя, своёпринадлежащий себеүҙ2. мест.своя, своёявляющийся личной собственностьюүҙ, шәхси3. мест.своя, своёсвоеобразныйүҙ, үҙеңдең, үҙенә генә хас4. мест. в знач. сущ. своёүҙемдеке (үҙеңдеке, үҙенеке)5. мест.своя, своёродственный, близкийят (сит) түгел, үҙсам не свой; сама не своя — күңелгә толҡа тапмау, болоҡһоу, тынысһыҙ булыу
идти своей дорогой — үҙ белдегенсә эш итеү, үҙ юлың менән китеү
на своих (на) двоих — үҙ аяҡтарың менән, йәйәүләп (йөрөү)
сказать своё слово — берәй эштә үҙеңде күрһәтеү, үҙ һүҙеңде әйтеү
своя рука владыка — үҙе баш, үҙе түш
-
16 солидный
1. прил.прочныйныҡ, ныҡ (шәп) итеп эшләнгән2. прил.глубокий, серьёзныйтөплө, нигеҙле, етди3. прил.заслуживающий довериятанылған, күренекле, абруйлы4. прил.степенный, представительныймөһабәт ҡиәфәтле, мөһабәт, олпат5. прил.пожилой – о возрастебик үк йәш түгел, оло ғына, шаҡтай оло6. прил. разг.довольно большойшаҡтай ҙур (юғары) -
17 добро
I с1) яхшылык, изгелек, яхшы эш, игелекжелать добра (кому-л.) — берәр кешегә яхшылык теләү
2) собир.; разг. мал-мөлкәт, байлык3) ирон.; разг. яраксыз әйбер, чүп-чар•- получить добро
- по добру по здорову
- поминать добром II частица; прост.яхшы, ярый, әйбәт- добро бы -
18 добрый
-ая; -ое1) яхшы, киң (йомшак) күңелле, игелекле, мәрхәмәтле, шәфкатьле, миһербанлы2) якын, яхшы3) саф, тапсыз, керсез4) мактаулы, яхшы5) разг....дан да ким түгел, аз дигәндәосталось добрых десять вёрст — аз дигәндә, ун чакрым бар әле
6) шатлыклы•- в добрый путь!
- в добрый час!
- всего доброго!
- доброго здоровья
- доброе утро
- люди доброй воли
- добрый малый
- добрый вечер!
- по доброй воле
- твоя добрая воля
- чего доброго -
19 невезение
с; разг.уңышсызлык, эшләрнең гел уңмавы, бәхет кирегә китү, кирегә китеп тору -
20 подогнуться
- 1
- 2
См. также в других словарях:
эш — 1. Шөгыль, гамәл, хезмәт. Гадәт, вазифа, бурыч, хак йорт эшләре. Эшкәртелә торган, хәзерләнү процессында булган нәрсә 2. Нәр. б. җитештерү, ясау, эшкәртүгә һ. б. юнәлтелгән эшчәнлек. Гомумән берәр өлкәдәге эшчәнлек. Фикерләргә, сүзләргә капма… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
өй — 1. Яшәү тору өчен салынган бина, корылма. Тора торган, яши торган урын куянның өе – урманда, песинең өе – өйдә. с. Өйгә, өй хуҗалыгына бәйләнешле өй эшләрен башкару 2. Берәр оешма һ. б. ш. урнашкан бина, корылма уку өе. Аерым ихтыяҗлар өчен, мәс … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
кул — I. 1. Кеше гәүдәсенең ике яныннан чыгып торган пар әгъза. Шул әгъзаның беләзектән түбәнге өлеше, чугы 2. күч. Берәр эшне, шөгыльне башкарган көч, корал, чара, бер эштә, шөгыльдә катнашлык дошман кулы сизелә. Берәр эшнең уйланылган, гөман ителгән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
коелу — 1. Түгелү, чәчелү (бөртекле, вак, таралучан кисәкләрдән торган әйбер тур.). Таралу, яву. Вак кисәкләргә ватылып чәчелү, сибелү 2. Күпләп өзелеп, аерылып, йолкынып төшү; түгелү, сибелү (яфрак, йон, чәч, җимеш, орлыклар һ. б.) 3. Күпләп төшү, төшеп … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тыш — I. 1. Берәр нәрсәнең өске, күзгә күренеп торган ягы; киресе: эч 2. Киемнең уң ягы, өске ягы; эчлек өстенә тегелгән тукыма. Мендәр, одеял һ. б. ш. әйберләргә кидерелә торган капчык сыман нәрсә; тышлык 3. Китап, дәфтәр һ. б. ш. ның өске ягына… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
яңа — с. 1. Әле генә эшләнгән, ясалган; алынган, бик аз тотылган яки бөтенләй тотылмаган. Элек булмаган, яшәмәгән, күптән түгел барлыкка килгән, күренгән 2. Күптән түгел ачылган, уйлап табылган, китереп чыгарылган, язылган 3. Бик үк таныш булмаган,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
акыл — 1. Кешенең уйлау, фикер йөртү сәләте, аңлылык дәрәҗәсе акыл яшьтә түгел – башта 2. Иҗтимагый аң, иҗтимагый фикер 3. Киңәш яшьләргә акыл бирү 4. Уй, фикер кем башына килгән бу акыл? 5. Акыллылык акыл түгел бу эшең 6. Алдын артын уйлау, уйлап эш… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
талу — ф. 1. Күп көч түгеп, озак һәм гел бертөрле эшләү нәтиҗәсендә ару, хәлсезләнү, талчыгу (мускуллар тур.). Гел бер төрле процесстан ялыгу (куз, колак, ми һ. б. тур.) 2. Гомумән талчыгу, ару, йончу 3. Тынычлану, тынычлыкка бирелеп хәл җыю рәхәткә… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бөкрәю — 1. Бөкре форма алу, кәкрәю 2. Бөкрегә (2) әйләнү 3. күч. Үтә авыр эшләр башкарып яки артык күп эшләп газап чигү 4. Иелү, бөгелү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ирек — 1. Азатлык, бәйсезлек 2. Сак астында, тоткынлыкта булмау 3. Дәүләттә, илдә шәхескә бирелгән хокук сүз иреге 4. Политик һәм экономик чикләүләр булмау; хөрлек 5. Иркенлек, иркен тормыш 6. Үз ихтыярыңа куелганлык бозаулар иректә йөри 7. Теләгән… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
ишарәләү — 1. Гадәттә кулны, башны хәрәкәтләндереп, нәрсәгә дә булса күрсәтү. Ым белән нәр. б. эшләргә кушу. Ымлау, әйтергә теләгәнне ым белән белдерү 2. күч. Берәр нәрсә эшләргә кирәклекне турыдан туры түгел, бәлки читләтеп, кинаяләп әйтү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
